Ahşabın özelliklerini değiştirme

Ahşabı korumanın amacı, ahşabın ve ahşap ürünlerinin iyi özelliklerini muhafaza etmek ve aynı zamanda bozunma, mantar, zararlılar vb kaynaklı hasarı önlemektir. Malzeme yeterli yapısal korumayı alırsa ahşap genellikle uzun süre işlem görmeden kalabilir. Ahşabın uzun süre dayanıklı kalması için diğer önlemlerin yanında nem içeriğinin sürekli olarak %20’nin altında tutulması gerekir. Ahşabın sadece yapısal yollarla korunmasının mümkün olmadığı koşullarda saklanması gerekiyorsa, kimyasal koruma da kullanılabilir. Bu yöntemler arasında koruyucu maddeyi spreyleme, kaplama, ahşabı batırma ya da basınç ve vakumlu emprenye etmek bulunmaktadır. Kimyasal yöntemler kullanılmaya başlanmadan önce, ahşap tuz çözeltisinde ıslatılarak ya da yüzeyi kömürleştirilerek korunmaktaydı.

Spreylenen ya da fırçayla uygulanan ahşap koruma maddeleri genellikle ahşabın yüzeyinden yalnızca 1-2 mm derinliğe kadar işler, bu nedenle bunların ahşap koruma etkisi madde yeterli sıklıkta yeniden uygulanmazsa azalır. Batırma yöntemiyle, kimyasal maddeler ahşabın yüzeyinin 5 mm altına kadar işleyebilir. Sürekli olarak yeni ahşap koruma maddeleri ve kaplamaları geliştirilmektedir. Bunlar oldukça geniş bir seçenek sunmaktadır. Ahşap koruma maddelerinin çoğu pentaklorofenol, vernik ve su çekmez maddeler içerir. Ahşap emprenye etme işlemi, ahşabı biyolojik tahribat ve zararlılara karşı korumayı amaçlar. Ahşap emprenye etme sınıfları, hedefin maruz kalacağı gerilime göre belirlenir. Vakumlu emprenye etme işleminde, ahşabın yüzeyi 5-10 mm derinliğe kadar emprenye edilir. Basınçlı emprenye etme işleminde, emprenye etme maddesi, öz odun dışında, çam ağacının tümüne işleyebilir.  Ladin, yüzey ahşabının aspirasyonu (hücre duvarlarının kapanması) nedeniyle 10 mm’den fazla derinliğe emprenye edilemez. Metreküp ahşap başına birkaç düzine kilogram emprenye etme maddesi emilir ve miktarlar emprenye etme sınıfına bağlı olarak farklılık gösterir.

Ahşap yapıların bileşenlerine yönelik yüzey işleme maddeleri ve kaplamalar hakkında bilinenler genellikle birbirleriyle çelişmektedir. Spekturumun farklı uçlarında genellikle endüstriyel üretim boya ürünler ve doğal geleneksel boyalar bulunmaktadır. Örneğin, cephe giydirmede yoğun filmler ve birbirini takip eden çeşitli hasarlar oluşturan boyaların kullanılması nedeniyle ahşabın cephelerde kullanılabilen dayanıklı malzeme olduğu yönündeki inanç zedelenmiştir. Öte yandan hasarın nedeni her zaman boya olmamıştır ve tasarım ve inşaattaki hatalar da düşük kalite ahşapla birlikte zarara neden olmuştur. Ahşap cephelerin yüzey işlemesinde en önemli nokta yapıların doğru olarak inşa edilmiş olmasıdır.

Ahşap yüzeyler geleneksel olarak çoğunlukla, ahşabın hava etkilerine karşı dayanıklılığını artırmak yerine, istenen renge ulaşmak amacıyla işleme tabi tutulmuştur. Ahşap yüzey işleme maddelerini ve kaplamalarını seçerken, yüzeye bakım yapılmasının ne kadar kolay olduğu ve işlemin doğru zamanda yapılmasına dikkat etmek gerekir. Cephe giydirmesi yüzeyinin kabalık düzeyi, boyalı yüzeyin dayanıklılığını etkiler. Boya dayanıklılığı açısından en iyi yüzeyler, ince biçilmiş ahşaptan oluşan yüzeylerdir. Boya, zorlu hava koşullarına maruz kalan planyalanmış yüzeylerden genellikle soyulur. Öte yandan aşırı kaba ve eşit olmayan yüzeylere işlem uygulamak zordur ve bu tür yüzeyler kolayca kirlenir. Örneğin, organik katran ve kırmızı toprak boyalar hava durumundan etkilenerek aşınabilir. Keten yağı da benzer şekilde beyazlaşır ve aşınır. Bu nedenle, yeniden boya yapmak boya filmini kalınlaştırmaz ya da ahşap yüzeyinde çok yoğun bir katmana yol açmaz. Böylece bakım ve yeniden boyama işlemleri eski boya zahmetli bir şekilde çıkarılmadan yapılabilir. Bakım için boyama işleminde yapılan tipik hatalar şunlardır: Bakım işlemini ihmal etmek ya da yeterince sık yapmamak; yanlış boya seçmek ve çok ıslak ya da kirli yüzey üzerine boya yapmaktır.

Ahşabın özellikleri farklı işlemler yoluyla değiştirilebilir ve geliştirilebilir. Ahşap, teknik ahşap adı verilen amaç için konulan gereksinimlere uygun olarak geliştirilmiştir. Gözenekli ahşap, basınç, ısı veya ahşabı emprenye eden kimyasallar kullanılarak işlenebilir. Yaprak döken ağaçların değiştirilmesi ve kimyasal olarak işlenmesi, ağaçların hücre yapısındaki farklar nedeniyle kozalaklı ağaçlara göre daha kolaydır. Maleik anhidrit gliserin gibi kimyasalların kullanılmasıyla, ahşabın nem dinamiklerinin azaltılması ve bozunma ve yangına karşı dayanıklılığının geliştirilmesi mümkündür. Ancak birçok işlem maddesi, nispeten pahalıdır ve bazıları veya bunların işlenmesinin yan ürünleri olarak üretilen kimyasal maddelerin çevreye zararlı olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle genel ekolojik kazancın önem kazanmasıyla birlikte ahşabın kimyasal olarak korunması yaklaşımından uzaklaşılmıştır. Ahşabın yoğunluğu, dayanıklılığı ve yüzey sertliği, sıkıştırılarak artırılabilir. Yaprak döken ağaç ahşapları, hacimleri %50’ye kadar düşecek şekilde sıkıştırılabilir. Bu değer kozalaklı ağaçlar için yaklaşık %40’tır. Ancak sıkıştırılmış ahşap, kimyasal maddeler kullanılarak stabilize edilmezse, nem etkisi altında orijinal hacmine geri döner.

Ahşap, nem dinamikleri azaltılarak ve biyolojik dayanıklılığı artırılarak ısı kullanılarak da işlenebilir. Isı işlemi sonunda ahşap her zaman koyulaşır. Ayrıca, çeşitli farklı özler ahşaptan ayrılır, ahşap hafifleşir, denge nem içeriği düşer ve ısı yalıtım kapasitesi neredeyse üçte bir artar. Ancak aynı zamanda esnemezliği düşer ve dayanıklılık özellikleri belirli ölçüde bozulur. Isıyla işleme işlemi doğru şekilde yapılmadığında, ahşabın çatlaması tehlikesi yüksektir. Isıyla işlenmiş ahşabın en kötü özelliklerinden birinin, işlemin ardından işlendiğinde oluşan iç çatlaklar olduğu düşünülürdü. Isıyla işlenmiş ahşabın yüzeyi çok kompakt hale gelir. Bu nedenle örneğin, tutkalla yapıştırma daha zorlaşır ve ahşabın emdiği normal PVAc tutkallarla karşılaştırıldığında daha uzun sürede kurur. Öte yandan boya, ısıyla işlenmiş ahşaba daha iyi tutunur. Isıyla işlenmiş ahşabın uçlarının boyanarak ya da ince uzun şeritler kullanılarak korunması, suyun damar yönünde emilmesinin önlenmesi için önemlidir.